اژدرکوه مشهد در پیچ و خم مهلت‌های گذرا

شیما سیدی | شهرآرانیوز؛ در آخرین روز آبان امسال جلسه‌ای با حضور اهالی روستای فارمد، گروه‌های کوهنوردی، سمن‌های محیط زیستی، اصحاب رسانه و مسئولان اداره‌های محیط زیست، صنعت و معدن، میراث فرهنگی و منابع طبیعی در دفتر نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی برگزار شد تا چاره‌ای برای مشکل معادن فعال در «اژدرکوه» اندیشیده شود.

در این جلسه، تنها راه قانونی حل مشکل برداشت آهک از کوه اسطوره‌ای ایران، ثبت نام «اژدرکوه» در فهرست میراث معنوی ایران بیان شد، تا به پشتوانه آن بتوان از فعالیت معادن جلوگیری کرد.

حجت الاسلام پژمانفر پس از پرسش درباره مدت زمان لازم برای تهیه یک پرونده و ثبت آن در فهرست میراث ملی، مهلتی دوماهه برای تهیه و ثبت پرونده اژدرکوه از منظر میراث معنوی تعیین کرد و گفت: اژدرکوه سرمایه اجتماعی است و باید حفظ شود.

این کوه مستند به اقوال مردمی و داستان‌هایی است که سینه به سینه نقل شده است ارزش حفظ و ثبت در فهرست میراث ملی را دارد و ما انتظارمان این است که میراث، از ماهیت مادی و معنوی ما حفاظت کند.

جابه جایی معادن و دادن مکانی معوض به معدن کاران برای بهره برداری آهک، قدم دوم در راه نجات اژدرکوه بود که حجت الاسلام پژمانفر قول پیگیری آن را بعد از ثبت ملی اژدرکوه داد.

در آن جلسه احسان زهره وندی، سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان رضوی متعهد به تهیه پرونده ثبتی در زمان مقرر شد. اما حالا که سی و هشت روز است زمان تعیین شده برای تهیه پرونده و ثبت ملی اژدرکوه به پایان رسیده، مسئول اداره ثبت میراث فرهنگی استان می‌گوید که تهیه پرونده ثبت آثار ملی، یک کار پژوهشی است و نمی‌توان برای آن مهلت و تاریخ تعیین کرد.

محمود طغرایی می‌گوید: گرچه پرونده نسبتا مفصلی برای اژدرکوه آماده شده، هنوز نیاز به تکمیل اطلاعات دارد. او ادامه می‌دهد: ما برای تهیه این پرونده چندین نوبت به اداره‌های صنعت و معدن، محیط زیست و منابع طبیعی مراجعه و با کارشناسان آن‌ها گفتگو کردیم. همچنین دست کم شش بار برای تهیه عکس و مستندات به اژدرکوه رفتیم.

بررسی کتاب‌های تاریخی و منابع علمی از دیگر کار‌های انجام شده در دفتر ثبت آثار ملی خراسان رضوی بود. با این حال هنوز پرونده برای اطمینان از ثبت در تهران نیاز به تکمیل اطلاعات دارد. اگر خطر کنیم و با همین وضعیت پرونده را به تهران بفرستیم، احتمال برگشت خوردن آن وجود دارد که در این صورت زمان بیشتری صرف پروسه ثبت آن می‌شود.

سؤال اینجاست که اگر زمان تعیین شده غیرمعقول بود، بهتر نبود از همان ابتدا مهلت بیشتری به تهیه پرونده اختصاص می‌یافت تا این طور به نظر نرسد که تعیین زمان و عبور از آن یک رسم شده است.

طغرایی در پاسخ به این سؤال می‌گوید: من در آن جلسه حضور نداشتم، اما معتقدم مهلت زمانی تعیین کردن برای تهیه پرونده علمی کار اشتباهی است، زیرا گاهی برای تهیه یک خط اطلاعات باید به منابع متعددی مراجعه کنیم و این کار زمان بر است. اگر بخواهیم خودمان را در ظرف زمان محدود کنیم مجبور می‌شویم دقت را کنار بگذاریم.

پرونده اژدرکوه این هفته به تهران ارسال می‌شود

نمونه‌های بی شماری از نابودی یک اثر با وجود ثبت در فهرست میراث ملی وجود دارد و طغرایی نیز با اشاره به همین نمونه‌ها می‌گوید: پرونده اژدرکوه ظرف این هفته آماده و برای بررسی به تهران ارسال می‌شود، اما اینکه چقدر در تهران زمان بگذرد تا پرونده را بررسی کنند دست ما نیست. این طور نیست که ما پرونده را فرستادیم تهران آن‌ها آماده نشسته باشند تا فردا بررسی کنند.

ثبت در میراث ملی به معنی حفظ اثر نیست

مسئول اداره ثبت میراث فرهنگی استان خراسان رضوی گره زدن راه حل همه مشکلات اژدرکوه به ثبت نام آن در فهرست میراث ملی را نادرست می‌خواند و می‌گوید: تقویت این دیدگاه که فکر کنیم بلافاصله بعد از اینکه پرونده ثبت شد همه مشکلات اژدرکوه حل می‌شود نادرست است. ما الان کلی پرونده ثبت شده در استان داریم که یگان حفاظت میراث فرهنگی با متعدیان درگیر است و متأسفانه باز هم آثار آسیب می‌بینند.

پرونده معدن دیزدر نمونه روشنی است که طغرایی با اشاره به آن می‌گوید: مراجعه مکرر به دادگاه برای تعدی به پرونده‌های ثبتی به شدت انرژی ما را گرفته است. امکانات میراث فرهنگی برای محافظت از آثار ثبت شده بسیار ناچیز است.

یگان حفاظت میراث فرهنگی خراسان رضوی برای محافظت از ۲۵۶ اثر ثبت شده تنها دو نیرو دارد و یک موتور که گاهی حتی همان موتور بنزین هم ندارد.

سخنان مسئول ثبت میراث فرهنگی استان بیراه نیست، اما اکنون تنها راه حلی که قانون پیش پای دوستداران میراث فرهنگی گذاشته است ثبت اثر در فهرست میراث ملی است. یعنی تا زمانی که اثری ثبت نشده باشد هیچ اعتراضی بر مبنای قانون نمی‌توان به معدن کاران وارد کرد.